ارایه ادبی- تشبیه

آرایه های ادبی بیان   درس 10 1- تشبیه مفرد چیست؟  تشبیهی است که «مشبهٌ به» آن یک چیز است. 2- تشبیه مرکب چیست؟ تشبیهی است که هیأتی به هیأت دیگر مانند می شود، یعنی طرفین تشبیه دو چیز یا بیشتر است. 3- وجه شبه در تشبیه مرکب به چند صورت است؟ دو گونه است: الف) نتیجه ای که از اجزای مشبه و مشبهٌ به حاصل می شود، مانند هم است. مثال: ناتوانی در این بیت: دیده اهل طمع به نعمت دنیا                            پُر نشود همچنان که چاه به شبنم  «سعدی» ب ) شکل و رنگی که از اجزای مشبه و مشبهٌ به پدید می آید، مثل هم است. مانند: قرار گرفتن دایره ای شفاف بر صفحه ای سرخ رنگ در بیت زیر: بر گل سرخ از نم، اوفتاده لآلی                      همچو عرق بر عذار شاهدِ غضبان «سعدی» خود آزمایی 1- در تشبیهات مرکب زیر، طرفین تشبیه و وجه شبه را تعیین کنید؟ - آن شاخه های نارج اندر میان بر (مشبه) چون پاره های اخگر اندر میان دود (مشبهٌ به) «بهار» وجه شبه: نمایان شدن رنگی سُرخ مایل به زرد در میان سیاهی. - جرم گردوم تیره و روشن در او آیات صبح (مشبه)                                                 گویی اندر جان نادان، خاطر داناستی (مشبهٌ به)    «منوچهری»  وجه شبه: درهم آمیختگی جهل تاریکی و روشنی دانایی - به چمن خُرام و بنگر بَرِ تخت گل که لاله (مشبه)                                                   به ندیم شاه ماند که به کف ایاغ دارد (مشبهٌ به) «حافظ»  وجه شبه: سرخی گل لاله و جام شراب - کنیزان و غلامان گِِردِ خرگاه (مشبه)                       ثریاوار گِرد خرمن ماه (مشبهٌ به) «نظامی» وجه شبه: گِردی خرگاه و هاله ماه و پراکندگی غلامان و ستارگان است.  - آن قطره باران که برافتد به گل سرخ (مشبه)                                       چون اشک عروسی است برافتاده به رخسار (مشبهٌ به) «منوچهری» وجه شبه: شفافیت قطره باران و اشک و سرخی گل و چهره عروس است. - در خم زلف تو آن خال سیه دانی چیست؟ (مشبه) نقطه ده که در حلقه جیم افتاده است (مشبهٌ به) «حافظ» وجه شبه: خمیدگی سر زلف و حلقه «ج» و سیاهی خال و نقطه مرکب است. 2- در شعرها و عبارتهای زیر تشبیهات مفرد و مرکب را تعیین کنید؟ - رخ گل (مشبه) را که عکس روی یار (مشبهٌ به) است   هوا مشاّطه، آب آیینه دار است                                                                            ( تشبیه بلیغ و مفرد) «میرزانصیر جهرمی» تشبیه مفرد - هر که عِلم خواند و عمل نکرد،(مشبه مرکب) بدان ماند (ادات) که گاو راند و تخم نبفشاند (مشبهٌ به مرکب) «سعدی» تشبیه مرکب - عرقت بر ورق روی نگارین (مشبهٌ به مرکب) به چه ماند                              همچو (ادات) بر صفحه گل قطره باران بهاری (مشبهٌ به مرکب) «سعدی» تشبیه مرکب    - زلف (مشبه) تو مگر جانا امیدو نیاز ( مشبهٌ به) است                                                      زیرا که چنین هر دو سیاه است و دراز است «مسعود سعد» تشبیه مفرد - ماه و خورشید نمارش ز پس پرده زلف             آفتابی است که در پیش، سحابی دارد                   مشبه مرکب                                             مشبه مرکب «حافظ» - آن فسون دیو در دلهای کژ                           می رود چون کفش کژ در پای کژ            مشبه مرکب                                        مشبه مرکب   تشبیه مرکب «مولوی» - قرار در کف آزادگان نگیرد مال             چو مبر در دل عاشق، چو آب در غربال                مشبه مرکب                                           مشبه مرکب       «سعدی» تشبیه مرکب و جمع 3- با مشبه های زیر تشبیه مرکب بسازید؟ - اشکی بر رخسار یک کودک؛ اشکی که بر رخسار کودکی روان است همچون جویی است که بر زمین پُر گَرد و غبار جاری است. - مرد دانایی که در جامعه خود شناخته شده نیست؛ مرد دانایی که در جامعه خود شناخته شده نیست همانند گوهری است در میان انبوهی از شبه و مهره های بی ارزش بدلی. - شکوفه های سرخ در میان برگهای سبز یک درخت؛ شکوفه های سرخ در میان برگهای سبز یک درخت همانند ستارگانی در پهنه آسمان می درخشند. 4- با مشبهٌ به های زیر تشبیه مرکب بسازید؟ - گلهایی سپید که در مرغزاری سبز روییده اند؛ جلوه های ستارگان در آسمان چون گلهای سپیدی است که در مرغزاری سبز روییده اند. - چراغهای مهتابی که در حال چشمک زدن هستند؛ ماه که از زیر پاره های ابر خارج می شد و بلافاصله ناپدید می گشت همچون چراغ مهتابی به نظر می رسید که هر چند لحظه چشمک می زنند.