ارایه ادبی۱

آرایه های ادبی 1- سجع چیست؟ یکسانی دو واژه در واج یا واجهای پایانی، وزن یا هر دوی آنهاست. 2- آرایه سجع چگونه پدید می آید؟ آرایه سجع زمانی پدید می آید که کلمات مسجع در پایان دو جمله به کار روند و آهنگ دو جمله را به هم نزدیک سازند. 3- «تضمین المزدوج» چیست؟ اگر سجعها در یک جمله در کنار هم به کار روند، «تضمین المزدوج» نامیده می شود. خود آزمایی 1- در جمله های زیر، سجع را نشان دهید؟ - الهی،اگر بهشت چون چشم و چراغ است،بی دیدار تو درد و داغ (سجع                                  1و2) است.                          (سجع                           1و2)                «منسوب به خواجه عبدالله انصاری» - هرچه زود برآید، دیر نپاید.                    (سجع                                )(سجع                           ) - ظالمی را حکایت کنند که هیزم درویشان را خریدی به حیف و توانگران را دادی به طرح.                                                       (سجع                                 1و2)                           (سجع                            1و2) «سعدی» - آن که بر دینار دسترسی ندارد، در همه دنیا کس ندارد.                            «سعدی»                             سجع                               سجع - سرّ عشق، نهفتنی است نه گفتنی و بساط مهر، پیمودنی است نه نمودنی. سجع1           سجع1                  سجع2           سجع2 «مقامات حمیدی» - تلمیذ بی ارادت، عاشق بی زر است و رونده بی معرفت، مرغ بی پر و عالِم بی عمل               سجع1            سجع2                      سجع1          سجع2       سجع3  درخت بی بر و زاهد بی علم، خانه بی در.                                            «سعدی» سجع4                 سجع3         سجع4 - طالب علم، عزیز است و طالب مال، ذلیل است.                  «منسوب به خواجه عبدالله انصاری»               سجع                         سجع - نیکبخت آن که خورد و کِشت و بدبخت آن که مرد و هِشت.                      «سعدی»     سجع1          سجع2  سجع3    سجع1       سجع2  سجع3 «انواع سجع» 1- سجع «مطرّف» را تعریف کنید؟ کلماتی که آخر یکسانی دارند ولی هم وزن نیستند. مانند: محبت را غایت نیست؛ از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست.     «عطار» 2- سجع «متوازی» را تعریف کنید؟ کلماتی هم وزن اند و واجهای پایانی آنها نیز یکی است. مانند: هر که با بدان نشیند، نیکی نبیند.          «سعدی» 3- سجع «متوازن» را توضیح دهید؟ کلماتی که فقط در وزن اشتراک دارند را سجع متوازن گویند.                          مانند: ملک بی دین باطل است و دین بی ملک، ضایع.                    «کلیله و دمنه» خود آزمایی 1- در اشعار و جمله های زیر، سجع را بیابید، نوع آنها را مشخص کنید و درباره ارزش موسیقیایی هر یک اظهار نظر کنید؟ - هنر چشمه زاینده است و دولت پاینده.             «سعدی» سجع متوازی – این نوع سجع از انواع دیگر، ارزش موسیقیایی بیشتری دارد. - خبری که دانی دلی بیازارد، تو خاموش تا دیگری بیارد.             «سعدی» سجع مطرف – این نوع چون فقط در حروف پایانی با هم مشترک اند و ارزش موسیقیایی آن از سجع متوازی کمتر است. - هر که را زر در ترازوست، زور در بازوست.             «سعدی» زر و زور: سجع متوازی --- که ارزش موسیقی بالایی دارد. ترازو و بازو: سجع مطرف---- در اینجا چون با واج آرایی حرف "و" همراه شده است موسیقی آن از سجع مطرف قبلی گوشنوازتر است. - مراد از نزول قرآن، تحصیل سیرت خوب است نه ترتیل سورت مکتوب      «سعدی» تحصیل و ترتیل: سجع متوازی -- چون هم وزن و واج آخر هر دو مشترک است از موسیقی بالایی برخوردارند. سیرت و سورت: سجع متوازی --- چون دارای جناس هم هست از موسیقی بالاتری برخوردار است. خوب و مکتوب: سجع مطّرف--که در واجهای پایانی یکسان اند و کلام را آهنگین ساخته است. - ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود.             «حافظ» محتاج و مشتاق: سجع متوازن - چون این هم وزنی همراه با عکس در مصراع است ارزش موسیقیایی آن را دو برابر کرده است. - آن که از جمال عقل محبوب است، خود به نزدیک اهل بصیرت، معذور باشد. «کلیله و دمنه» محبوب و معذور: کلمات سجع و از نوع متوازن است – چون افعال بعد از آنها متفاوت است چندان آهنگی در نثر ایجاد نکرده است. - الحمدلله شهر تبریز است و حسن و جمال خیز. دست از سر من بیچاره بردارید و مرا به حال خود بگذارید.                                                                       «قائم مقام» تبریز و خیز: سجع مطرّف فقط در حروف آخر با هم اشتراک دارند. بردارید و بگذارید: سجع متوازی – در وزن و واجهای پایانی با هم یکسان اند. دو جمله آغازی موزون تر به نظر می رسد. - شما را باغ باید و ما را چون لاله داغ. یکی را لاله و ورد سزاوار است و دیگری را ناله و درد.  باغ و داغ: سجع متوازی  /لاله و ناله:سجع متوازی/ ورد و درد: سجع متوازی «قائم مقام» در همه آنها ارزش موسیقیایی آنها از دیگر انواع سجع بیشتر است و نثر را بسیار زیبا و آهنگین ساخته است. - گاه از دیدن خطّ مکتوب منتعش و گاه از ندیدن روی مطلوب .                 «قائم مقام» مکتوب و مطلوب: سجع متوازی -- که دارای آهنگ و موسیقی زیبایی است. منتعش و مشتعل: سجع متوازن -- که همراه با تضاد آهنگی گوشنواز به عبارت بخشیده است. - روشن روز تویی، شادی غم سوز تویی                 ماه شب افروز تویی، ابر شکر بار بیا «مولوی» روز و سوز: سجع متوازی - افروز با سوز و روز : سجع مطرّف این سجعها همراه با وزن شاد عروضی بیت و مراعات النظیر و تشبیه آهنگی بسیار دلنواز پدید آورده است. - من ز سلام گرم او آب شدم ز شرم او                   و ز سخنان نرم او آب شدند سنگها «مولوی» گرم و شرم و نرم: سجعهای متوازی هستند که ارزش موسیقی شعر را بسیار افزایش داده است. - ده روزه مهر گردون، افسانه است و افسون       نیکی به جای یاران، فرصت شمار یارا «حافظ» گردون و افسون: سجع متوازی و آهنگ بخش مصراع اول است. - ای صاحب کرامت، شکرانه سلامت           روزی تفقّدی کن، درویش بی نوا را        «حافظ» کرامت و سلامت: سجع متوازی که موسیقی دلنوازی ساخته است. - دلبر که جان فرسود از او، کام دلم نگشود از او نومید نتوان بود از او، باشد که دلداری کند «حافظ» فرسود و نگشود: سجع متوازی – نتوان بود با فرسود و نگشود: سجع مطرّف همگی آنها موسیقی زیبایی به شعر بخشیده است. - طبیبی را دیدند که هرگاه به گورستان رسیدی، ردا در سر کشیدی، از سبب آنش سؤال کردند؛ گفت: از مردگان این گورستان شرم می دارم؛ بر هر که می گذرم ضربت من خورده است و در هر که می نگرم از شربت من مرده.                               «جامی» رسیدی و کشیدی: سجع موازی - می دارم و می گذرم: سجع مطرف خورده و مرده: سجع متوازی ارزش موسیقیایی سجع متوازی بسیار زیاد است و نثر را آهنگین ساخته است. سجع مطرف هم موسیقی اش از سجع متوازن بیشتر است.

© 2002, Islamic Republic of Iran Broadcasting Website.

تی زندگی چیز زیادی به شما نمی دهد ، دلیلش آن است که شما هم چیز زیادی از او نخواسته اید . مارسل پیره وو



هرروز صبح پس از بیدار شدن ، بی درنگ مشغول مهم ترین کاری که باید انجام دهید شوید و سعی کنید آن را به اتمام برسانید . برایان تریسی
      


توهین ها مانند سکۀ تقلبی اند . ما ناگزیریم آنها را بشنویم ، ولی مجبور نیستیم قبولشان کنیم . رسورجن



آنچه بدست خواهی آورد فراتر از رنج و زحمتت نخواهد بود . ارد بزرگ



قبل از ازدواج دربارۀ تربیت اطفال شش نظریه داشتم ، حالا شش فرزند دارم ولی دارای هیچ گونه نظریه ای نیستم  . روچستر



با تکرار مرتب این جمله در خود انگیزه ایجاد کنید : کار را همین الان انجام  بده ! کار را همین الان انجام بده! . برایان تریسی
   


با شلاق اراده می توان اسبی وحشی و سرکش را رام کرد . راسین



بسیار یاد کردن از سختی های زندگی ، بردگی می آورد .  ارد بزرگ



انسان در هر کار باید بداند کجا باید ترمز کرد . ضرب المثل فرانسوی

  

تلویزیون از عوامل مهم اتلاف وقت است . این وسیله می تواند خدمتکار خیلی خوب و یا ارباب خیلی بدی باشد . برایان تریسی
      


انسان محل اشتباه و فراموشکاری است . بنیامین فرانکلین



گذشتن از سختی های پیش رو ، چندان سخت تر از آن چه پشت سر گذاشته ایم نخواهد بود . ارد بزرگ



آدم ها فقط در یک چیز مشترکند : متفاوت بودن . رابرت زند



زیادی سخت نگیرید . گاهی هم لازم است دست از کار بکشید و از سکوت لذت ببرید . برایان تریسی
      


تمام وعده و نویدهای دنیا فریبی بیش نیست و بهترین دستور و بهترین دستور زندگانی این است که اعتماد به نفس داشته باشی و و در پرتوی سعی و مجاهدت خود به مقامی برسی . میکلانژ



آنکه سختی نکشیده ، نرمی و بهکامی نخواهد داشت . ارد بزرگ



انسان در عالم چون شبح سرگردانی است که در عبور از این راه حیاتی سایه ای از خود به یادگار نمیگذارد . ویکتور هوگو



تعلل در کارها می تواند وقت ، زندگی و موفقیت را از شما بدزدد. قاطعانه تصمیم بگیرید که آن را از بین ببرید . برایان تریسی
  


انسان در کنار دیگران عاقل تر است تا در کنار خویش . لاروشفوکولد



ارزش سختی های روزگار را باید دانست ، آنها آمده اند تا ما را  نیرومندتر سازند . ارد بزرگ



انسان در هر سنی که از کار بازماند بهتر است که بعد بی درنگ بمیرد . ادیسون

   

برنامه ریزی و سازماندهی کارها از قبل باعث پیشرفت ناگهانی کیفیت عملکرد شما در زندگی می شود . برایان تریسی
     


هنگامی که در سکوت شب گوش فرا دهی خواهی شنید که کوهها و دریاها و جنگلها با خود کم بینی و هراس خاصی نیایش می کنند . جبران خلیل جبران



مستمند کسی است ، که دشواری و سختی ندیده باشد . ارد بزرگ



جمع مال ، تحصیل کامیابی ، کسب دانش و شهرت ، هیچکدام با تندرستی برابری نمی کند . برای حفظ تندرستی باید از هر چیز که برای تندرستی مضر است پرهیز کرد . مخصوصاً از شهوت روانی . شوپنهاور

 

در تمام فعالیت های خود کار نکردن خلاق را تمرین کنید . بدین صورت که آگاهانه تصمیم بگیرید که انجام چه کارهایی ضرورت ندارد تا بدین ترتیب وقت بیشتری برای انجام کارهای کلیدی و مهم داشته باشید . برایان تریسی
      


طلوع و غروب عشق ، خود را به وسیلۀ درد تنهایی و جدایی محسوس می سازد . لابرویر


دشواری ، به هدف ما ارزش می بخشد . دشواری بیشتر ، ارزش فزونتر . ارد بزرگ



در زندگی ثروت حقیقی مهربانی است ، و بینوایی حقیقی خودخواهی . وینه



اصل پارتو می گوید که شما می توانید کارها را به دو دسته تقسیم کنید : تعداد کمی کارهای مهم و تعداد زیادی کارهای بی اهمیت . شما مشغول انجام کدامیک هستید؟ . برایان تریسی
      


موسیقی؛ صدای خداست. پور سینا



سختی های بزرگ به آدمی نیرویی دو چندان می بخشد . ارد بزرگ



آز مایه نگرانی و تشویش خاطر است .  بزرگمهر



برای غلبه بر تعلل در کار ، قبل از شروع ، با تهیه لیستی از تمام مراحل انجام کار خود را کاملا آماده کنید . برایان تریسی
    


راز جوانی من در این است که هر روز چیز تازه ای یاد می گیریم . سولون



گیتی همواره در حال زایش است و پویشی آرام در همه گونه های آن در حال پیدایش است . ارد بزرگ



بدست آوردن آنچه را که ما آرزو داریم موفقیت است اما چیزی را که برای بدست آوردنش تلاش نمی کنیم ، خوشبختی است . لوسیا



همیشه قبل از انجام هر کار کوچک و جزئی از خود بپرسید : اگر این کار اصلا انجام نشود چه پیش خواهد آمد؟ . برایان تریسی
      


آن کس که به آموختن کوشاتر و گوشش به دانش نیوشاتر است ، امیدوارترین کسان است . بزرگمهر



نرمش و سازگاری با گیتی از هر کمین دلهره آوری ، رهایی مان خواهد بخشید . ارد بزرگ



 وارد عمل شدن بدون برنامه ریزی علت همه شکست هاست . آلکس مک کنزی

    

هرگز وسوسه نشوید که ابتدا کارهای جزئی را انجام دهید . این کار ممکن است همه زحمات شما را به باد دهد . برایان تریسی
 


با گریه به دنیا می آیی اما چنان زندگی کن که با خنده از دنیا بروی . سرنگ



برای شناخت آدمیان ، بجای کنکاش در اندیشه تک تک آنها ، بدنبال شناخت پیشوای انگاره و خرد آنها باشید . ارد بزرگ



یک مسافر خوب از خود هیچ ردی بر جا نمی نهد.  لائو تسه

 

اگر برای شروع کار مشکل دارید ، بی درنگ قسمت کوچکی از کار را انجام دهید تا راه بیافتید . برایان تریسی
     


 اگر ما چیزی را می خواهیم برای آن نیست که دلیلی بر آن پیدا کرده ایم بلکه چون آن را می خواهیم برایش دلیل پیدا می کنیم. شوپنهاور



 کشوری که دارای پیشوایی بی باک است همه مردمش قهرمان و دلیر می شوند . ارد بزرگ



آن که پیروی  خرد است دل به هوس نمی سپارد . بزرگمهر

 

کارهای خود را مثل کالباس برش دهید و به کارهای کوچک تقسیم کنید . یک تکه از  کار را انتخاب کنید و بی درنگ انجام آن را آغاز کنید . برایان تریسی
      


علمی که با تقوا و پرهیزگاری همراه نباشد پشیزی ارزش ندارد .  لویی



بی پایبندی به نظم در گیتی  ، ویژگی آدمهای گوشه گیر است که عشق و احساس را سپر دیدگاههای نادرست خود می کنند.  ارد بزرگ



علمی که تو را اصلاح نکند گمراهی است و مالی که تو را سود ندهد وبال است . ضرب المثل چینی



می توانید یک کار بزرگ را مثل یک قالب پنیر در نظر بگیرید که می خواهید آن را بخورید . آن وقت یک تکه پنج دقیقه ای از آن را جدا کرده و بی درنگ آن را  انجام دهید . برایان تریسی
      


اختراع پول ، قاتل خوشبختی بشر شد .  سنگا



آرمان ما نباید موجب نابودی دیگران گردد آرمانی ارزشمند است که بهروزی ما و دیگران را در پی داشته باشد . ارد بزرگ



سخنان سودمند را باید نشر کرد مانند افشاندن تخم گندم  ، هر چند آب و هوا و زمین به رویاندن و بار آوردن دانه ها یاری نکند باز در گوشه و کنار خرمن ، سنبلها و خوشه های معدود سر دهد و خواهد رویید . لقمان



در انجام کارها برای پاداش دادن به خودتان نیز برنامه ریزی داشته باشید . هر قسمت کوچکی از کار که تمام می شود پاداش کوچکی به خودتان بدهید . برایان تریسی



آن که طالب آسایش جان و تن است باید شکیبا و بردبار باشد ، در دوستی  و داد و ستد با مردم کژی و کاستی و فریبکاری نکند . چون گناهی از کسی بیند و بر او دست یابد ببخشد ، و کینه خواه و تیز خشم و دشمن سوز و نا بردبار نباشد . بزرگمهر



همیشه بدنبال سرنوشتی بهتر برای خود باش ، و اگر کسب دانش  آرمانت است هر آنچه در این مسیر رنج ببری ارزشش را دارد . ارد بزرگ



بهترین درمان برای قلوب شکسته این است که دوباره بشکند . سام منتز



خود را مجبور کنید که کارها را تمام کنید . وقتی کاری را شروع می کنید تا تمام نشده است دست از کار نکشید . برایان تریسی



برای ازدواج کردن بیش از جنگ رفتن شجاعت لازم است . کریستین

ردیف	نام و نام خانوادگی :                          « مدرسه راهنمایی سالار شهیدان ( شاهد ) »                 تمرین املا نام گروه :                                     نام سرگروه :                                                  شماره گروهی :	نمره
2 3	ص        س      ل        ط       ن        ت         ک       ا ا             ل      ق        ت       ح       ی         ث      م س         ع        ی       ر        ف       ر         ص     ی ت          خ       ظ        ب       ی        ا         و        ر ح          ط        ر        م         ی       ح         ر       ن ک         ه         ث       ب      ت        م          ه        ظ ا            ق        ل       ی       ت        ی        ا         ا م           ش       ر         ی      ع        ت       ر         م                                                                                                                  از جدول داده شده کلمات معنی دار                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    را استخراج کنید . -   در کدام یک از عبارات زیر غلط املایی وجود دارد ؟ الف ) دریاچه ی ذری وار را در زمستان لایه ی ضخیمی از یخ می پوشاند . ب ) طبیعت در کردستان با سخاوتمندی تمام زیبایی خود را به نمایش گذاشته است . ج ) میان هم وطنان کرد ما درباره ی آبیدر غصّه ها و افسانه های زیادی بر سر زبان هاست . د ) در کرد ستان به علّت آب و هوای مساعد و مراتع سر سبز دام داری بسیارپر رونق است . - املای کدام کلمه با توجه به معنی آن صحیح می باشد ؟ الف ) حور : رود                  ب ) شاخس : ممتاز                   ج ) شطّ : رودخانه                   د ) طلّ : تپّه الف ) خطّه : ناحیه              ب ) معطّر : عطر                  ج ) مساعد : کمک کننده              د ) تسنّن : سنت الف ) معتدل : آب و هوا              ب ) نهضت : جنگ              ج ) فلات : سرزمین بلند          د ) بقعه : باقی مانده                                                      «      موفّق باشید – سیدی                                  »

سوالات فارسی

آزمون نیمسال ادبیات  سال اول راهنمایی                           

1-  معنی عبارات و اشعار زیر را به فارسی روان بنویسید.

الف) ای هست کن اساس هستی             کوته ز درت دراز دستی ( 75/0 )

ب) گفت : بلبلان را شنیدم که به نالش در آمده بودند از درخت اندیشه کردم که مروت نباشد همه در تسبیح و من به غفلت خفته . ( 1)

ج) در تنهایی سیمایی محزون و متفکر داشت و قوتِ غالبش نان جوین بود. ( 75/0 )

د) اگر نیک خواهی به هر دو سرای           به نزد نبی و وصی گیر جای (75/0 )

ه) در ظلام شب خروش بام ها             لرزه می افکند بر اندامها (75/0 )

و) این عالم اجسام خانه ی خداست و تو از عجایب این غافل که خانه بس بزرگ است و چشم تو بس مختصر            و در وی نمی گنجد. (1)

ز) بالاخره مهتر اظهار کرد که چرخ این دلیجان هم مغشوش است . ( 5/0 )

ح) نیاکانت را ورزش آن مایه داد           که شهنامه زایشان به تابندگی است ( 5/0 )

2- واژگانی که زیر آن ها خط کشیده شده را معنی کنید . ( 3 )

الف) قوی ومردانه آن باشد که با خشم خویش بر آید . (         )

ب) به ورزش گرای و سرافراز باش. (         )

ج) بیاموزدت راه و رسم بهی . (         )

د) این دوستی مشترک رشکی میانشان بر نمی انگیزد . (            )

ه) رانندگی با سرعت مناسب احتمال بروز حوادث ناگوار را کاهش می دهد . (            )

و) در نیمروز امواج دریا تلألوی خیره کنند ه ای دارد . (           )

ز) بیابانی با تپه ماهورها روی زمین گسترده شده است . (            )

ح) قله ی کوه شد یکسر ابلق . (            )

ط) زمین گل های رنگارنگ را به چشم مشتاقانِ طبیعت عرضه می کند . (         )

ی) بر مال و جاه خویش نیفزاید . (         )

س) مزدوران تصور می کردند کار را تمام کرده اند . (           )

م ) با متجاوزین به حریم قانون مدارا نداشت . (           )

3 – جاهای خالی را با کلمات هم خانواده ی مناسب پر کنید . ( 1)  

4- برای هر یک از کلمات زیر در جاهای خالی کلمه متضاد بنویسید . ( 1)

5- مفرد کلماتی را که روی دست و پای من نوشته شده را بنویس .( 1)  

6- یکی از نویسندگان بزرگ گفته است که از دو چیز نمی تواند پیوند بگسلد : دوستی و کتاب – حالا تو یک بیت شعر مناسب مفهوم این جمله بنویس . ( 5/0 )

7- مفهوم ضرب المثل زیر کدام یک از ابیات شعر فردوسی را به یاد شما می آورد ؟ ( 25/0 )

تو نیکی می کن و در دجله انداز            که ایزد در بیابانت دهد باز

8- با توجه به کلمات رأفت – سلام – وصله و تجمل سه ویژگی حضرت محمد (ص) را به انتخاب خود              بنویسید . (75/0 )

9- به ابیات زیر توجه کنید :

آراسته کن عروس وارم         بسپار به خاک پرده دارم

آواره ی من چو گردد آگاه          کآواره شدم من از وطن گاه

دانم که ز راه سوگواری        آید به سلام این عماری

بنویسید در این ابیات لیلی با چه کسی سخن می گوید ؟

حال شما ادامه ی داستان را به نثر و به صورت مختصر بنویسید . (1 )

10-شعر زیر را بخوانید :

نقاش بهار آمد

           شادابی و شور آورد

                        در خاک دل افسرده

                                     امید و سرور آورد

حال بنویسید کدام آرایه ی ادبی را می توان در آن دید ؟ توضیح دهید . ( 5/0 )

11- کنایه های زیر را معنی کنید . ( 1 )

الف) لرزه بر اندام افکندن

ب) آچار فرانسه ی مدرسه است .

12- جاهای خالی را با کلمات مناسبی که در پایین آمده است پر کنید . ( 1 )

باد پاییز از میانه ی دشت

می دودگاه تندوگاه ......

به درباغ می رسدخسته

می کند با زبان سرد .....

باغ افتاده است خواب آلود

داغ از آفتاب ....................

نفسش ازغباروگرما تنگ

تشنه ی یک نسیم و یک ...........

(تابستان – آرام – سلام – باران )

13- شعر زیر از محمود کیانوش است آن را بخوانید .

غنچه های آرزو

در گلستان امید

سرخ گونه یاسیاه

زرد گونه یا سفید

قلب امروز جهان

زنده ازمهرشماست

چشم فردای جهان

روشن ازچهرشماست

حالا شما تصور می کنید که این شعردرباره ی چه کسانی سروده شده است ؟

شکل گرافیکی شعر را بکشید و نام قالب آن را نیز بنویسید .(1)

14- تعداد جمله را در شعر زیر مشخص کنید . ( 25/0 )

مورهای مهربان بر خلاف عابران هیچ وقت

بی سلام و گفت و گو رد نمی شوند از کنار هم

صبحتان بخیر باد ، مورهای مهربان،  مورهای نازنین ،

15- شعر زیر را بخوانید :

خدایا ،خدایا، تو خوبی تو خوبی

خدایا جهان را تو خوب آفریدی

بدی نیست در نَفسِ هستی خدایا

زمین و زمان را تو خوب آفریدی

- در جمله ی آخر نهاد کدام است ؟

زمان فعل آفریدی چیست ؟(                  ) از چه مصدری است ؟(                     )  اسم مصدر و صفت فاعلی آن را به ترتیب در جای خالی بنویسید . (                 ) - (                 ) . ( 25/1)

16- درشعر زیر جای خالی را با نام یکی از آثار غزالی پر کن .( 25/0 )

بیاموزمت ...............................................               ز هم صحبت بد جدایی جدایی

17- محتوای اشعار بهار بیشتر چه مسائلی است ؟ ( 25/0 )

آزمون نیمسال ادبیات  سال دوم راهنمایی                         

1-  ابیات و عبارات زیر را به فارسی روان بنویسید .

الف) پیغامبران خلق را به یزدان راه نمودند و طریق مبطلان بر نوشتند و بساط حق بگستردند . ( 1)

ب) بیا تا بر آریم دستی ز دل             که نتوان بر آورد دستی ز گل (5/0)

ج) فجر تا سینه ی آفاق شکافت            چشم بیدار علی خفته نیافت  ( 5/0)

د) از سیم به سر یکی کله خود            ز آهن به میان یکی کمر بند ( 75/0 )

ه) درفشش سیاه است و خفتان سیاه         از آهنش ساعد از آهن کلاه ( 75/0 )

و) ز سنگ سپهدار و چنگ سوار             نیامد دوال کمر پایدار (1)

2-  مصراع اول بیت زیر کنایه از چیست ؟ ( 5/0 )

چو تنگ اندر آورد با او زمین             فرو کرد گرز گران را به زین

3- در بیت ((ازاو خویشتن را نگه دار سخت   که مردی دلیراست و پیروز بخت)) منظور از  او  کیست؟ (5/0)

4- شاعر در دو بیت زیر مردانگی رادر چه می داند ؟ دو مورد را بنویسید . ( 5/0)

گر بر سر نفس خود امیری مردی             ور بردگری خرده نگیری مردی

مردی نبود فتاده را پای زدن             گردست فتاده ای بگیری مردی

5- معنی واژگان مشخص شده را بنویسید ( 3 )

الف) از غایت تعجب و غضب به پیرزن دشنام داد (         )

ب) جدا کردش از پشت زین خدنگ (          )

ج) با همان افتادگی همیشگی جلو رفت (           )

د) میان دار جلوی تخته شنا ایستاد . (             )

ه) کم کم کاغذهای فرنگی رجحان یافت وساختن کاغذدر ایران منسوخ شد. (          )، (         )

و) تا درد و ورم فرو نشیند کافور بر آن ضماد کردند . (         ) ، (             )

ز) فریدون ضحاک را از مسند قدرت به زیر کشید . (           )

ح) آنها با چشمان خود در باغ پر ستاره ی آسمان تفرج می کنند . (          )

ط) نهج البلاغه در فصاحت بی نظیر است . (            )

ی) جانداران گوناگون در کنار من مأوا می جویند . (             )

6- برای هر یک از کلمات زیر دو هم خانواده بنویسید .( 2)

غیاب (           -           ) –   می کوشد (             -           )

 تضمین (          -           )  -  آلایش   (             -           )

7-مفرد هر یک از کلمات زیر را بنویسید .(1 )

سجایا =      اصحاب =      ابنیه =          اشراف =

8- متضاد هر یک از کلمات زیر را بنویسید . ( 1 )

خجسته =      فراز =           بعید =           بیم =

9- نام نویسندگان کتاب های زیر را بنویسید . (5/0 )

زمین انسان ها =                 سبک شناسی =

10- تصویر روبرو متعلق به کیست ؟ (75/0)

 نام اصلی او چیست ؟

 تخلص خود را چگونه انتخاب کرد ؟  

11- اقدام بزرگ علمی خیام  شاعر بزرگ قرن پنجم چیست ؟ ( 25/0)

12- جدول زیر را کامل کنید . (5/1)

ماضی بعید دوم شخص مفرد از مصدر زیستن

فعل را به ماضی نقلی سوم شخص جمع برگردان

مصدر فعل داشتم می دیدم

ماضی التزامی دوم شخص جمع از مصدر قبلی

پایان

فعل را با حفظ شخص به زمانی تغییر بده که در گذشته  تکرار می شده است .

شخص فعل قبل را به گونه ای تغییر بده که  شناسه نداشته باشد

13- تعداد جمله را در بیت زیر مشخص کنید . ( 25/0 )

برو ای زاهدِ خود بین که ز چشم من و تو             رازِ این پرده نهان است و نهان خواهد شد

14- شعر زیر را بخوانید و به پرسش ها پاسخ دهید .( 5/1)

در دل من چیزی است مثل یک بیشه ی نور مثل خوابِ دم صبح

و چنان بی تابم که دلم می خواهد

بدوم تا ته دشت بروم تا سرِ کوه

دورها آوایی است که مرا می خواند .        سهراب

الف) نقش کلمات آوا ......................... نور .......................... بی تاب ....................... را بنویسید .

ب) از فعل می خواهد اسم مصدر ................................ و از فعل می خواند حاصل مصدر .................. بنویسید .

ج) نهاد در جمله ی آخر چیست ؟

15- کدام فعل در صورت صرف کردن شناسه ندارد ؟ ( 25/0 )

الف- می پنداری        ب- بشناسیم            ج- گفته بودم              د- بیاراید

16- در هر یک از ابیات زیر یک آرایه ی ادبی غیر تکراری مشخص کنید و توضیح دهید .( 1 )

ظالم بمرد و قاعده ی زشت از او بماند            عادل برفت و نامِ نکو یادگارکرد

تهمتن اگر دست بردی به سنگ                بکندی سیه سنگ را روز جنگ

17- درابیات فارسی رود مظهرِ (           ) و آسمان مظهرِ (       ) است . (5/0 )

-       حفظ شعر (5/0 )

می دانید که موضوع قصیده ی دماوند ملک الشعرای بهار سیاسی اجتماعی است شما دو بیت این قصیده را که نمایانگر اعتراض شاعر به ظلم و جور زمانه و اوضاع روزگار است بنویسید .

آزمون نیمسال ادبیات  سال سوم راهنمایی            

الف) ابیات و عبارات زیر را به فارسی روان و امروزی معنی کنید .

1-نوروز ماه فاخته و عندلیب را                   در بوستان نواگر و بر بط زن آورد ( 1)

2- خوش است زیر مغیلان به راه بادیه خفت              شب رحیل ولی ترک جان بباید گفت (1 )

3- تا چند منزوی در کنجِ خلوتی                    در بسته تا به کی در محبس تنی ( 1)

4- حافظ از بهر توآمد سوی اقلیم وجود                  قدمی نه به وداعش که روان خواهد شد ( 1)

 5- خانه ی خویش مسدس کند که اگر چهار سو کند گوشه های خانه ضایع ماند و اگر گرد کند چون مدورات به هم باز نهی بیرون فرجت ها ضایع باشد . ( 1)

6- بخشندگی و سابقه ی لطف و رحمتش                  ما را به حسن عاقبت امید وار کرد ( 5/0)

7- اصفهان شهری است برهامون نهاده هر جا که ده گز چاه فرو برند آبی سرد خوش بیرون آید .( 5/0)

ب) واژه هایی که زیر آن خط کشیده شده است معنی کنید . ( 3 )

1- هر باغبان که گل به سوی برزن آورد (           )

2- شهر اصفهان در طی تاریخ پرفراز و نشیب دستخوشِ حوادث گوناگون شده است . (          )

3- تألیف کتابهای مشتمل بر مباحث و علوم سابقه ی نسبتاً مفصلی دارد .(          )

4- آتش بازی مهیبی بر فراز کوه ها آغاز می شود (           )

5 و 6- آن چه میان آسمان و زمین است چون میغ و قوس قزح (         )و(          )

7- مهندسان به کار ساختن استحکامات می پردازند (            )

8- طاعت و فرمان حق بر، شفقتی بر خلق کن (            )

9- همه ی توطئه ها و خباثت ها درمقابل عزت ملت ها هیچ است . (            )

10- این همه ، میراث گران بهای اوست (               )

11- دانه نکِشت ابله و دُخل انتظار کرد (                )

12- درهر فصل بنا به اقتضای همان فصل هوایی خوش دارد (               )

ج) تمرین

1- برای هر یک از کلمات زیر یک هم خانواده بنویسید ( 1)

ختم (                 ) – محبوب (                )

گستردن (          ) – می غرد (                   )

2- متضاد هر یک از کلمات زیر را بنویسید . (1 نمره)

سفله (                )  –  تسلیت (                  )

صادق (                ) -  ذکاوت (                   )

3- مفرد هر یک از کلمات زیر را بنویسید . (1 نمره)

اعصار (               )  - مآخذ (               )

 انجم (                ) - معابر (               )

د ) درک مطلب

1- مفهوم کلی بیت زیر چیست شما نیز یک بیتِ مناسب این بیت سعدی از شعر تا سراپرده ی گل بنویسید . ( 75/0)

خوش است عمر دریغا که جاودانی نیست            پس اعتماد بر این پنج روزِ فانی نیست

( ............................................................              ............................................................. )

2- با توجه به جمله ی زیر خواجه عبدالله انصاری کدام صفت را برای خدا قایل شده است و از خدا چه                  تقاضایی دارد ؟ ( 5/0 )

الهی آفریدی رایگان و روزی دادی رایگان بیامرز رایگان که تو خدایی نه بازرگان .

3- یک بیت از شعر ( در ستایش خدا ) را که از جهت مفهوم با بیت زیر مناسبت دارد بنویسید .( 5/0 )

الوان نعمتی که نشاید سپاس گفت      اسبابِ راحتی که نشاید شمار کرد .

ه) تاریخ ادبیات

1- تفاوت اساسی دانش نامه ها با لغت نامه ها در چیست ؟ ( 5/0)

2- کتابی است به فارسی شامل همه بخش های طب قدیم که در قرن پنجم هجری تألیف شده است                           نام آن چیست ؟ (          ) (25/0 )

3- در تشخیص قالب های شعری به چه نکته هایی باید توجه کرد ؟ ( دومورد ) (5/0)

4- یک ویژگی غزلیات حافظ را بنویسید و یک مثنوی از این شاعر نام ببرید .( 5/0 )

و) دستور زبان و آرایه های ادبی

الف) شعر زیر را بخوانید و به سوالات زیر پاسخ دهید ( 75/1 )

شرفِ دست همین بس که نوشتن با اوست .

خوش ترین مایه ی دلبستگی من با اوست

در فرو بسته ترین دشواری

در گِرانبارترین نومیدی

بارها بر سر خود بانگ زدم

هیچت ارنیست مخور خون جگر

دست که هست

بیستون را یاد آر

دست هایت را بسپار به کار

کوه را چون پُرِ کاه از سر راهت بردار

                          فریدون مشیری

1- می دانید که اگر شاعر در میان شعر خود اشاره به داستان یا واقعه ای داشته باشد آرایه ی تلمیح در شعر خود به کار برده است در این شعر شاعر در قسمت پایانی به چه داستانی اشاره دارد ؟

2-  در شعر بالا ( مخور خون جگر ) کنایه از چیست؟

3-  به نظر شما شاعر برای دست چه مقامی را قایل شده است ؟

4-  در شعر بالا یک اسم خاص (            ) یک اسم عام (           )

یک کلمه مرکب (            ) یک کلمه مشتق (          )  بیابید .

ب) با توجه به شعر زیر به پرسش ها پاسخ دهید ( 75/2 )

پرستو باشم و از دام این خاک 

گشایم پُر به سوی بامِ افلاک

ز چشم انداز بی پایانِ گردون

درآویزم به دنیایی طربناک

*******        

پرستو باشم از بامی به بامی

صفای صبح را گویم سلامی

بهاران را بُرُم هر جا نویدی

جوانان را دهم هر سو پیامی

1-  شکل گرافیکی آرایش قافیه را در شعر بالا رسم کنید .

2- ( گشایم  ) چه زمانی است . (             )

صفت فاعلی (                  ) و فعل ماضی استمراری  (                )                     این فعل را بنویسید .

2- فرق واژه ی ( بهاران ) و ( جوانان )  را از جهت ساختمان بررسی کنید .

4- نقش واژه هایی که درشعر زیر آنها خط کشیده شده است بنویسید .

پرستو (              ) ، پر (                       )

 افلاک (               ) ، هر سو (          )

متن زیر را بخوانید ونقش دستوری واژگانی که زیر آن خط کشیده شده است بنویسید ؟

در زبان فارسی ضرب المثل هایی وجود دارد که در شرح این مثل ها داستانهای شیرین نقل می کنند مثلاً برای ضرب المثل « دسته گل به آب دادن » که در مواقعی که فتنه ی تازه ای به پا می شود به کار می رود حکایت زیر را نقل می کنند .

گویند مردی که بسیار بدیمن و شوم و بد قدم بود در دهکده ای مسکن داشت اومعمولاً در هر کاری که قدم می گذاشت ممکن نبود که آن کار منجر به خرابی نشود مثلاً اگر درمجلس عروسی وارد می شد آن را به مجلس سوگواری مبدل می کرد و اگر در یک جلسه مهمانی شرکت می کرد آن جلسه به جنگ و جدال تبدیل می شود یا اگر می خواست گره ای از کار کسی بگشاید کار او بیشتر گره می خورد روزی برادرش که کد خدای دهکده بود به دهکدی مجاور رفت تا دختر کدخدای آنجا را برای پسرخود نامزد کند . خانواده عروس به انجام این وصلت به شرطی موافقت کردند که از آغاز امر تا پایان عروسی عموی داماد اصلاَ مداخله نکند خا نوادیدامادشرط را پذیرفتندو به عموی داماد قضیه راگفتند او هم بدون اینکه از این مسئله دلگیر شود قبول کرد ودو روز قبل از عروسی به یکی از روستاهای مجاور رفت تا عروسی به پایان برسد اما در دل می نالید که چرا باید چنین شوم ونامیمون باشد که حتی در عروسی برادر زاده اش راهش ندهند . در همین موقع چشمش به بوته گلی افتاد که درباغچی روبرو ی او بود فکر  کرد که دسته گلی از آن درست کند و ان را روی نهری که از این دهکده به دهکده خودشان روان بود و اتفاقاً از داخل عمارت برادرش می گذشت بیفکند و به این ترتیب به عروس و داماد تبریک بگوید آب بعد از دو سه ساعت دسته گل را به خانه برادرش رساند اهالی خانه سرگرم انجام تشریفات عروسی بودند در این بین دو بچه کوچولو که یکی برادر کوچک داماد ودیگری خواهر کوچک عروس بود د ر کنار نهر سرگرم بازی بودند چشمشان به دسته گل افتاد دست دراز کردند  تا آن را بگیرند ولی بر اثرعجله و برخورد با یکدیگر در آب افتادند چون عمق نهر زیاد و جریان آ ب سریع بود بدون اینکه صدای آنها در میان همهمة مهمانان به گوش احدی برسد آب آنها را با خود برد و خفه ساخت ساعتی بعد دهقانی در خارج آبادی مشغول آبیاری بود جسد بیروح آنها را از روی آب گرفت و شناخت و تحویل پدر و مادر بدبخت آنها داد .

مجلس جشن عروسی به ماتمکده ای تبدیل شد ، بعدها خانواده های عروس و داماد دانستند با آن همه احتیاط باز هم نتیجه بدیمنی عمل آ ن مرد شوم بوده که به قصد انجام خدمتی دسته گلی به آب داده و محیط شادمانی آنها را به غم و درد مبدل نموده است .